W dniu 17 stycznia od 19 lat Kościół Katolicki w Polsce świętuje Dzień Judaizmu – święto ustanowione przez Konferencję Episkopatu Polski w 1997 roku.

Dzień Judaizmu ma na celu ponowne odkrycie więzi z judaizmem poprzez wgłębienie się we własną tajemnicę wiary katolickiej. Co roku odbywają się centralne obchody w wybranym mieście, w tym roku to miasto Toruń jako gospodarz  przygotowało obszerny program i cykl spotkań. Mottem tegorocznych  obchodów Dnia Judaizmu jest pytanie: „Co ty tu robisz, Eliaszu?” (1 Krl 19, 9).

A my mieszkańcy Strzyżowa, od kilku lat, mamy naturalną przyjemność spotykać się w Dniu Judaizmu z kulturą żydowską, która połączona z miasteczkiem od wieków obecnie uległa zatarciu wspomnień. Jednak dzięki życzliwości i pomysłowi co roku ożywa echem w strzyżowskiej Bibliotece, która co ciekawe, dawniej była synagogą.

Dlatego patrząc okiem widza, który co roku spotyka się z historią kultury żydowskiej dzięki zaangażowaniu pracowników Biblioteki Miasta i Gminy w Strzyżowie oraz członków Towarzystwa Miłośników Ziemi Strzyżowskiej mogę naocznie przenieść się w inne czasy, zetknąć się z inną kulturą, poznać inne smaki czy też usłyszeć o innym świecie delektując się muzyką. I tak, dzięki zaangażowaniu wielu osób, do tej pory mogliśmy już zetknąć się z historią losów strzyżowskich Żydów, obyczajowością i kuchnią żydowską, z wyrafinowanym dowcipem czyli szmoncesem.

W tym roku natomiast grupa pasjonatów przedstawiła nam Chatunę czyli żydowskie wesele.

Czy wiecie, że kobieta musi wyrazić zgodę na małżeństwo?

W judaizmie związek małżeński postrzegany jest jako wypełnienie obowiązku, przykazania Bożego, to inaczej Kiduszin, czyli uświęceniem. Ceremonia zaślubin według obrządku żydowskiego różni się znacznie od tej, którą znamy, czyli według obrządku katolickiego.

I tak wprowadzeni w klimat wesela żydowskiego przez Marzenę Łącką zobaczyliśmy jak na salę wkraczają państwo młodzi w asyście rodziców, swatów i Rabina. W trakcie wejścia weselników okazało się, że jest to rekonstrukcja strzyżowskiego wesela żydowskiego z roku 1930.  Dostojne matki prowadzą delikatną i kruchą pannę młodą, która w skromnej bieli nieśmiało zerka na pełną salę gości. Dumni ojcowie prowadzą pana młodego, który z błyskiem w oku zerka na tłum próbując ukryć wzruszenie chwili.

Jakimś cudem wszyscy znajdują się wreszcie pod chupą – tradycyjnym baldachimem ślubnym,  przedstawiającym nowy dom, który młoda para stworzy w przyszłości. Uroczystości przewodniczy zaproszony Rabin, przyjaciel rodziny. Pod chupą znajdują się także rodzice Młodych. Trzymają się za ręce. Nie ukrywają wzruszenia. 

I tak rozpoczyna się cała ceremonia zaślubin, a każdy z aktorów amatorów daje się ponieść fantazji i nagle mamy 1930 rok. Pięknie, ten nastrój udziela się gościom, którzy z uwagą śledzą całą ceremonię.

Pan młody wkłada pierścień na wskazujący palec panny młodej i mówi:

Oto jesteś mi poślubiona tym pierścieniem według prawa Mojżesza i Izraela.

Zebrani goście potwierdzają fakt ślubu i krzyczą:

Mekudeszet czyli poślubieni!

I cała sala powtarza głośno: Mekudeszet,

życząc młodym wszystkiego najlepszego na nowej drodze życia.

Zaślubiny dobiegają końca, a młodzi częstują gości suszonymi owocami, ojcowie hojnie roznoszą wino, a do tego na sali pojawiają się drobne przekąski żydowskie.

Całość wesela przebiegła w serdecznej atmosferze, a ja razem z innymi uczestnikami zostałam ugoszczona i słowem i jadłem i muzyką klezmerską i przepięknymi pieśniami w języku hebrajskim.

I czego można chcieć więcej na takim weselu?

Właściwie oprócz dobrych życzeń niczego!

I ja tam byłam, wino i miód piłam!

Mazal tow!

 Fot. Paweł Lasota

Każdego roku tuż po nocy sylwestrowej zaczynają się snuć noworoczne postanowienia.

Każdy, gdy już ten magiczny dzwon wybije północ, składa życzenia wszystkim wokoło, a sobie życzy by w kolejnym roku załatwić wszystko to, co w poprzednich latach upadło lub nie zdążyło się ziścić. I przecież nie ma w tym nic nadzwyczajnego, choć data magiczną być się nam zdaje.

A ja, zapewne jak większość podkreślam, że mnie te postanowienia nie dotyczą, że jestem ponad i w ogóle to głupotą jest właśnie z dniem nowego roku robić sobie porządki sumienia.

I zapewne jest w tym jakaś prawda, bo nie zapisuję, nie planuję, nie obmyślam co by tu tak z tym pierwszym stycznia zmienić, ale…

… jak każdy mam swoje marzenia, pragnienia, niezrealizowane cele, które gdzieś tam legły w gruzach lub fruwają w chmurach bezkresnych niespełnienia.

I dlatego dzisiaj jakoś mnie tak naszło na refleksję, czy faktycznie można wyrzec się walki o zwycięstwo, o pokonanie swoich słabości, o spełnienie swoich marzeń, poskromienie lęku, zabicie strachu i zawalczenie o własne ja.

Odpowiedź jest jedyna i pewna – nie można, a nawet wręcz przeciwnie trzeba walczyć do końca!

Pytanie tylko jak dojść do celu i nie poddać się już na początku, a co gorsze nie upaść tuż przed końcem wybranej drogi.

A przecież nie ma jednej, pewnej odpowiedzi, bo każdy cel jest inny, my jesteśmy różni, a piętrzące się problemy rosną w postępie geometrycznym rzucając nam kłoda za kłodą pod nogi.

I tak rok za rokiem zmierzamy powolnym krokiem do celu, a marzenia i postanowienia…

w miarę jedzenia apetyt rośnie, więc i one są coraz bardziej wysublimowane, wysportowane i trudne do zdobycia.

Jak co roku, nie zdeklarowałam sobie żadnych noworocznych postanowień, tuż po północy zadecydowałam jednak kochać bez umiaru i nadal realizować swoje marzenia. Dlatego po dogłębnym rachunku sumienia, przyznaję uczciwie, że  negacja noworocznych postanowień jest stwierdzeniem na wyrost, bo co znaczyłby Nowy Rok bez wyzwań, planów i marzeń.

A ich urzeczywistnienia życzę i Tobie i sobie, bo cóż warte są marzenia bez spełnienia!

Piątkowy dzień, a właściwie wieczór 13 listopada 2015 r. nie okazał się dniem pechowym, bo są takie dni w życiu każdego z nas gdy dreszcz emocji i potęga historii przyćmiewa nawet zabobonny strach przesądnych. I tak właśnie było na spotkaniu w Domu Kultury Sokół w Strzyżowie, w którym po raz piąty zorganizowano wieczór Poezji i Pieśni Patriotycznych, a ja z przyjemnością po raz kolejny wzięłam w nim udział.

Aby oddać klimat spotkania muszę chyba w pierwszych słowach przenieść się 5 lat wstecz, gdy grupa zapalonych członków ze Stowarzyszenia – Klub Seniora „Przyjaźń” we współpracy z Dyrektorem Domu Kultury – Jagodą Skowron urządziła wspaniały i klimatyczny wieczór poezji i pieśni patriotycznych w strzyżowskim Gościńcu.

I jak to bywa z zacnymi pomysłami, wieść gminna rozniosła się lotem błyskawicy, by w roku kolejnym ilość osób zainteresowanych tematyką spotkania wzrosła. Wówczas zadecydowano aby imprezę przenieść do sali kameralnej naszego DK. I tak z roku na rok krąg zainteresowanych powiększał się w postępie geometrycznym, aż sala kameralna „pękła” w szwach. Wówczas postanowiono zaryzykować i tegoroczne spotkanie przygotowano w sali kinowej.

Nie powiem, trochę byłam zaskoczona pomysłem, a trema doścignęła mnie gdy tylko wkroczyłam na scenę. Kurtyna jeszcze nie podniesiona, a na deskach grono zacnych osób zasiadło przy kilku stolikach. Muszę się przyznać, że niewiadoma chwil przyszłych i ilości gości po za sceną, a także ich nastawienie do udziału w tym przedsięwzięciu budziło wiele emocji.

Wszak trudno było się zdecydować, co gorsze – brak widzów, czy pełna sala…

Tak to już bywa z amatorami scenicznymi, nigdy nie wiadomo co ich przerazi i czy niechcący stres nie zje odwagi!

I poszła w górę zasłona niepewności by odkryć salę pełną widzów, uczestników spotkania wieczoru Poezji i Pieśni Patriotycznych, młodych i gniewnych, dorosłych i pamiętających czasy wojny, pełnych energii i wspomnienia– aż się chciało krzyknąć – Zaczynamy bo tu nasze ludzie są niczym Sami swoi – jednymi słowy mieszkańcy ziemi strzyżowskiej.

Zaczęła Jagoda Skowron – dyrektor DK Sokół, by po chwili głos oddać Alinie Bętkowskiej – szefowej Stowarzyszenia – Klub Seniora „Przyjaźń”. A potem już popłynęło, słowa młodej piosenki w wykonaniu Aleksandry Sienkowskiej i Bartłomieja Piwowara ze Studia Piosenki pod kierunkiem Barbary Szlachty. W klimat poezji wprowadziła nas pani Marzena Dubiel – Prezes Miłośników Ziemi Strzyżowskiej, która wierszem Tadeusza Różewicza „Oblicze Ojczyzny” rozpoczęła budowanie podniosłego nastroju. Słowa dumy narodowej w wykonaniu Zofii Kazalskiej, Lidii Saneckiej i Jerzego Ziobro przedstawicieli z Klubu Seniora „Przyjaźń” podbudowały klimat uroczystości, a władze ziemi strzyżowskiej w osobach Burmistrza Mariusza Kawy i wice burmistrza Waldemara Góry podkreśliły nastrój słowami dumy i godności bycia Polakiem. Natomiast pieśni w wykonaniu Sekcji wokalnej ZPiT Kłosowanie oraz Baby Glinickie rozgrzały nie tylko artystów, ale całą salę, która włączyła się w miarę znajomości tekstów w coraz to głośniejszy śpiew. A było co posłuchać, Legiony, Hej, hej ułani, Na Wawel, Przyszedł nam rozkaz, O mój rozmarynie, to tylko kilka z tytułów, które rozgrzały salę prawie do czerwoności. Aż miło było patrzeć ze sceny jak nagle znikła wszelka bariera i Ci na scenie i Ci na krzesłach prawie teatralnych – wspaniali widzowie stanowili jedność, bez pompy, bez fanfarów i bufonady, po prostu Sami swoi zacne grono, które pamięta i chce pamiętać – od Piasta do… kolejnej przyszłości narodu polskiego, bez podziałów i swar, tak jak w pieśniach patriotycznych, ramię w ramię do końca!

 Obok mnie siedziała wzruszona strzyżowska poetka Zdzisława Górska, słowami wiersza Zbigniewa Herberta Odpowiedź wprowadziła atmosferę zadumania i nostalgii, a naprzeciw niej stanęła młodzież z Młodzieżowego Koła Miłośników Ziemi Strzyżowskiej ze swoim słowem i piosenką pełną werwy w rytmie marsza. Niesamowite zderzenie profesjonalizmu i młodzieńczej buty, które wbrew pozorom nie zderzyło się ze sobą, lecz ramię w ramie powędrowało dalej niczym Strzelcy strzyżowscy, również obecni na spotkaniu.

I tak przeplatała się siła słów z pieśnią, recytacja z muzyką, młodość z doświadczeniem, niepewność z pełną salą, przecząc wszelkim stereotypom, bo prawda jest tylko jedna – tam gdzie są Sami swoi – nie ma barier – zostaje tylko nastrój chwili wspólne uściśnięcie dłoni i zrozumienie, coś czego nie można kupić, to rodzi się w nas, dorasta w naszych rodzinach by potem przerodziło się w świadome słowo – Ojczyzna!

Na sali, wśród widzów, z honorami siedzieli kombatanci, w mundurach, wzruszeni i dumni:

por. Tadeusz Lutak, por. Henryk Kluska por. Józef Gugała, szer. Antoni Fonfara.

I sto lat śpiewane dla nich przerodziło się w coś więcej, wszak ich historia to nasza historia, wzbogaca pamięć miasta i kraju. Nastrój patriotyczny, wzruszenie, ale także śmiech i radość, bo to pamięć o tych co odeszli w imię wolności i wolność przyszłości, jak śpiewał 98-letni porucznik Tadeusz Lutak słowami piosenki z 1939 r. – „(…) w jego krwi Polskę masz”.

 Spotkanie słowem na scenie zakończyła Alicja Bętkowska współczesnym wierszem Józefa Stemlera „Orle Biały”, a potem słowa piosenek patriotycznych śpiewała cała sala do utraty tchu i dźwięków prawie wyczerpania naszej Strzyżowskiej Orkiestry Dętej pod batutą Pana Antoniego Barcia.

W sumie, z ręką na sercu mogę powiedzieć, że jeżeli ktoś nie był to niech żałuje, chociaż wolnych miejsc i tak niewiele pozostało.  Podsumowując, mam nadzieję, że w przyszłym roku znowu zasiądę wśród uczestników spotkania, i znowu dostanę gęsiej skórki przeżywając wieczór Poezji i Pieśni Patriotycznych całym sercem i pełnym głosem śpiewu, tak by na kolejne dni oprócz chrypy pozostał smak swobody i wspomnień o tych, o których nie można zapomnieć, o tych którzy oddali życie byśmy dzisiaj żyli w spokoju i cieszyli się wolnością.

Kończąc pozwolę sobie zacytować, fragment wiersza, który miałam zaszczyt i przyjemność wyrecytować, słowa poety Antoniego Słonimskiego z wiersza Dwie ojczyzny:

(…)

W mojej ojczyźnie słowa poety
Oprawne w serce.

Chociaż ci sprzyja ten wieczór mglisty
I noc bezgwiezdna,
Jakże mnie wygnasz z ziemi ojczystej,
Jeśli jej nie znasz?

Zdjęcia dzięki uprzejmość Domu Kultury Sokół w Strzyżowie

fot. Natalia Korab

Nazbierało mi się wiele spraw i pomysłów, którymi chciałabym się z Wami podzielić. Jest tego sporo i zrobiłam sobie nawet swojego rodzaju listę, tylko że za nic nie mogę się trzymać jej kolejności. Stwierdziłam, więc że w tej sytuacji najlepiej pisać o tym, o czym najbardziej w duszy gra. A gra mi dwoma dźwiękami, wysokim i niskim, żeńskim i męskim, pisanym i malowanym, i tak mogę się licytować bez końca J – dlatego uznałam, że ślepy los zadecyduje, i zadecydował gdy z półki poetyckiej najpierw wyciągnęłam „Twarze” Janusza Kopcia.

I już wszystko jest jasne.

Pragnę Wam skreślić kilka swoich spostrzeżeń na temat Artysty, którego sztuka tak mnie przyciąga, że aż mam dreszcze emocji sięgając po kolejne tajniki talentu ukryte w wierszach naszego podkarpackiego Poety. Wpisałam w Google frazę Janusz Kopeć i od razu wskoczyłam na właściwy ślad, który kreśli na kartach Internetu rys życia i twórczości Janusza Kopcia. Można tam wiele przeczytać, a ja nie lubię się powtarzać, więc pozwolę sobie tylko podkreślić to co najważniejsze, więcej każdy może sobie poczytać na stronach internetowych według uznania.

Janusz Kopeć – poeta, dziennikarz i malarz, pochodzi z Podkarpacia. Studiował w Krakowie, a następnie mieszkał w Gliwicach i Iwoniczu Zdroju. Od 1984 roku przebywa w USA. Autor wielu tomików poezji i książki „Polonii portret własny”, na co dzień publikuje artykuły w kilku gazetach, a ponadto współpracuje z radiem polonijnym w Chicago oraz telewizją internetową iTVP w Jaśle. Malarstwo to Jego pasja. Dominującym tematem są portrety. Maluje również pejzaże i kwiaty. Jego malarstwo pozostaje pod wpływem współczesnej sztuki awangardowej, między innymi Andy Warhola.

Zdjęcie Artysty zapożyczyłam ze strony: http://www.wirtualnejaslo.pl/artykul/kultura/7042/

I tak oto zarysował nam się szkic, delikatny portret człowieka, którego twórczość niejednego może rozłożyć na łopatki, a do tego zarazić chęcią posiadania. Tak posiadania twórczości Janusza Kopcia, bo stykając się z nią po raz pierwszy nie można obok niej przejść obojętnie.

Ja miałam taka przyjemność w maju tego roku, gdy zostałam zaproszona na wernisaż do Zespołu Pałacowo-Parkowego Mycielskich w Wiśniowej. Na miejscu okazało się że jest to spotkanie poświęcone szeroko rozumianej twórczości Janusza Kopcia i młodej artystki piszącej ikony – Ingi Marczyńskiej.

Spotkanie zaszczyciło wielu zaproszonych gości z powiatu strzyżowskiego i jasielskiego. „Gwoździem programu” była opowieść Iwony A. Matysik, która z wielkim zaangażowaniem ale również z ogromną wiedzą i pasją przedstawiła twórczość Pana Janusza. Jak się później okazało wuja, co tylko podniosło rangę jej wypowiedzi. Wiadomo, że najtrudniej mówi się o bliskich, a tutaj opowieść płynęła jak rzeka, z nurtem czasami leniwym, a czasami porywającym słuchacza w inny wymiar, poetycki, pełen wspomnień i otaczającej nas rzeczywistości. Ciekawostką był wiersz zarecytowany przez Piotra Chojeckiego Pt. Wiśniowa, który Pan Janusz Kopeć napisał specjalnie na ówczesne spotkanie.

Tak więc cała uroczystość przebiegała w miłej i bardzo urozmaiconej atmosferze, tym bardziej, że została okraszona poezją śpiewaną w wykonaniu jasielskiego zespołu „Kwadrans dla Jacka K”. I tak spotkanie poetycko-owocne okazało się wzbogacone o drugą sferę namiętności naszego artysty – malarstwo. Przechadzając się po sali można było podziwiać obrazy Janusza Kopcia i ikony Ingi Marczyńskiej. Mam nadzieję, że o Indze jeszcze kiedyś napiszę szerzej, ale dzisiaj to obrazy Janusza mam przed oczami. Kolorowe kompozycje kwiatowe, które urzekają swoim optymizmem tak, że chce się do nich wracać, a może nawet zabrać chociaż jedną do domu by w zaciszu cieszyć się pozytywna energią odcieni wszystkich barw świata.

A może lepiej skupić się na awangardzie i współczesnych obrazach, które swoim niekonwencjonalnym postrzeganiem świata budzą wiele kontrowersji mobilizując oglądających do odkrywania wielopłaszczyznowego życia i tu i tam, w zasadzie nie ważne gdzie, ale ważne by całym sobą, a może lepiej skupić się a spojrzeniach twarzy przyglądających się nam z niedalekiej przyszłości, przeszłości, albo tylko tu i teraz.

I tak się stało, ze padło na mnie. Jeden obraz, jedna twarz i ja krążąca to tu to tam, zostałam przygwożdżona jednym spojrzeniem, które podążało w ślad za mną. Gdzie ja tam i ono, jeden obrót za siebie i te oczy wpatrzone we mnie nieustannie. Do dzisiaj jak wspominam tę wędrówkę mam dreszcze emocji i spojrzenie wbite we mnie jak sztylet, ono do tego stopnia mnie zahipnotyzowało, porwało, że zabrałam je do siebie. Teraz on w raz ze swoim spojrzeniem wspiera mnie gdy siedzę na swoim ulubionym fotelu i piszę. Strzeże by nikt niepożądany nie wkradł się w moje myśli zakłócając to co istotne dla pisarza. I tak sobie myślę, że ta twarz, ten obraz przyjechał do Wiśniowej dla mnie, a gdy podjęłam decyzję, że jest mi potrzebny odpłacił spokojem i pewnością słusznie podjętej decyzji.

I tak zaraziłam się Januszem Kopciem, jego słowem pisanym i twórczością malarską. Dzisiaj na półce mam tylko 4 tomiki, a na ścianie jeden obraz, ale za to jaki, i tylko teraz czekam na spotkanie, by móc osobiście poznać bratnią duszę bo…

„(…) już kroczą natchnieni malarze
już niosą graffiti w lektyce
dla każdego ulubiony malunek
który zawiśnie w sercu
kicz będzie królem
natchnionym kolorystą
rozda farby dla wszystkich
by malowali nieboskłon
swych marzeń”

Janusz Kopeć – fragment wiersza Graffiti z tomiku Graffiti, Chicago 2013